هر آنچه چه باید درمورد پله و رمپ بدانید!

دسته بندی نشده سه شنبه، ۲۷ آبان ۱۳۹۹

اختلاف سطح در ساختمان

به منظور ارتباط بین دو سطحی که اختلاف ارتفاع دارند، بایستی از امکانات خاصی استفاده گردد. بدین منظور انسان همیشه با به‌کار بردن دانش و وسایلی که در اختیار داشته، در هر زمان توانسته به گونه‌ای مناسب این فاصله را طی کند. امروزه به دلیل نیازی که بشر به ساختمان‌های بلند دارد، بهره‌گیری از وسایل ارتباطی مناسب بین طبقات ضروری است. این وسایل بدین شرح می‌باشند: پله، رمپ و آسانسور. در اشکال بعدی می‌توانید این وسایل را مشاهده نمایید.

 پله و اجزای تشکیل‌دهنده‌ی آن

معمولاً از پله جهت دسترسی به سطوحی که در یک تراز استقرار نیافته‌اند، استفاده می‌گردد. هر پله دارای مشخصاتی است مانند طول، عرض و … که ابعاد هریک از آن‌ها براساس عملکرد و موقعیت محل متغیر می‌باشد. شکل بعدی یک راه‌پله‌ی عادی را نمایش می‌دهد.

الف کف پله (b): «کف پله» به سطح فوقانی پله اطلاق می‌گردد؛ یعنی جایی که پا روی آن قرار می‌گیرد و اندازه‌ی آن عمدتاً در حدود 30 سانتی‌متر است.

ب ارتفاع یک پله (h): به فاصله‌ی عمودی دو کف پله‌ی پشت سرهم، «ارتفاع پله» می‌گویند.

ج پیشانی پله: «پیشانی» یک قطعه‌ی عمودی است که یان دو کف پله‌ی متوالی استقرار دارد.

د گونه‌ پله: به سطوح کناره‌ی دو طرف پله، «گونه» می‌گویند.

ه عرض پله (g): فاصله‌ی میان گونه‌های هر تک پله، «عرض پله» نام دارد.

و شیار کف پله: بر روی هر کف پله، یک یا دو شیار (گودی)، در امتداد عرض پله ایجاد می‌کنند. این شیارها به منظور ممانعت از لغزش به‌وجود می‌آیند.

در شکل بعدی می‌توانید اجزای یک پله را ملاحظه نمایید.

ز ردیف پله: «ردیف پله» به مجموعه باندهای متوالی بین دو اختلاف سطح، اطلاق می‌گردد. یک ردیف پله متشکل از حداقل سه پله‌ی متوالی است.

ح پاگرد: سطحی می‌باشد که شخص پس از طی کردن یک ردیف پله، پای روی آن می‌گذارد. کاربرد پاگرد برای استراحت و گاهی اوقات هم تغییرجهت دادن است. شکل زیر یک ردیف پله و پاگرد آن را نمایش می‌دهد.

ط چشم پله: به فاصله‌ی بین دو ردیف پله، «چشم پله» می‌گویند که در شکل بعدی مشخص شده است.

ی نرده: جان‌پناه و حفاظی است به منظور جلوگیری از سقوط اشخاص که در لبه‌ی پله نصب می‌گردد. همچنین از آن به عنوان تکیه‌گاه دست جهت بالا و پایین رفتن استفاده می‌شود. برای ساخت این حفاظ با توجه به سلیقه‌ی طرح و طرّاح از مصالح بنّایی، فلز، چوب و … استفاده می‌کنند. شکل بعدی نرده‌ی پله را نشان می‌دهد.

در شکل بعدی می‌توانید جزئیات پلکان را از نمای افقی (به صورت پلان) مشاهده نمایید.

شکل بعدی نمای یک ردیف پله را از پهلو به تصویر می‌کشد.

ک سرگیر پله: حداقل ارتفاع آزاد به صورت عمودی از کف پلکان تا خط شیب پلکان فوقانی (پاگرد یا کف طبقه‌ی فوقانی) به منظور حرکت افراد و انتقال وسایل، برابر با 20/2 متر در نظر گرفته می‌شود. شکل بعدی این موضوع را مشخص می‌نماید.

دقت داشته باشید که با توجه به شکل بعد، برای استفاده‌ی بیشتر از سطح سقف می‌توان آن را روی ردیف پله جلو آورد به شرط اینکه ارتفاع سرگیر از 20/ 2 متر کمتر نباشد.

ل قرنیز پله: معمولاً دیوارهای کنار پلکان که با گچ اندود شده‌اند، در زمان رفت و آمد به علت ضربات پای افراد آسیب می‌بینند و بد شکل می‌شوند. همچنین در هنگام شست‌وشوی پاگرد و پله‌ها، آب روی گچ تأثیر می‌گذارد و باعث تخریب آن می‌گردد. به منظور پیشگیری از وقوع اتفاقات مذکور، در کنار پله‌ها و در پای دیوار سنگ قرنیز نصب می‌نمایند. جنس قرنیز عمدتاً سنگ پلاک، موزائیک و یا چوب است. در شکل بعدی می‌تواندی دو نوع قرنیز را مشاهده کنید.

م خط شیب پله: این خط لبه‌ی زیرین پله‌های یک ردیف را به یکدیگر اتصال می‌دهد.

ن زاویه‌ی شیب پله (α): زاویه‌ی بین خط شیب پله با خط افق را، «زاویه‌ی شیب» پله می‌نامند.

ش حجم پله (t): منظور از حجم پله، ضخامت سقف زیر یک ردیف پله است.

در شکل بعدی خط شیب پله، زاویه‌ی شیب پله و حجم پله مشخص شده است.

ع تعدا پله‌ها (n): به مجموع پله‌های موجود در یک ردیف پله، «تعداد پله» می‌گویند که همیشه از تعداد کف پله یک واحد بیشتر است. تعدا پله‌های بین دو سطح مورد صعود و نزول (دوبازو) را با حرف N نمایش می‌دهند.

ف طول پله: طول پله عبارت است از مجموع کف پله‌های یک ردیف پله.

ض طول راه‌پله: طول راه‌پله شامل مجموع طول پله و عرض پاگرد می‌باشد.

شکل بعدی شمای سه‌بعدی پله را به نمایش می‌گذارد که آن اجزای پله در آن مشخص گردیده است.

اندازه‌ی ارتفاع و کف پله

در هنگام طراحی پله بایستی همواره به این نکات دقت داشت:

• حرکت بر روی پله راحت باشد.
• حرکت بر روی پله بدون خطر باشد (به‌ویژه در هنگام پایین رفتن).
• در هنگام بالا رفتن از پله، حداقل انرژی مصرف شود.

برای تحقق شرایط فوق از سه فرمول تجربی زیر به منظور محاسبه‌ی کف و ارتفاع پله بهره می‌گیرند.

به توجه به سه فرمول مذکور، مناسب‌ترین ارتفاع پله در منازل مسکونی برابر با 17 سانتی‌متر و بهترین کف پله نیز 29 سانتی‌متر خواهد بود. شکل بعدی اندازه‌ی کف و ارتفاع پله‌های خانگی و اداری به نمایش می‌گذارد.

در پله‌های مدوّر، حداقل اندازه‌ی کف پله برابر با 10 سانتی‌متر است. شکل بعدی حداقل اندازه‌ی کف پله در پله‌های پیچ را نشان می‌دهد.

در شکل بعدی می‌توانید روش‌های گوناگون برقراری رابطه بین دو سطح با ارتفاع متفاوت و همچنین شیب انواع پله را مشاهده کنید. هرکدام از این روش‌ها، دارای کاربردی ویژه هستند.

• جدول مشخصات انواع پله

در جدول بعدی با در نظر گرفتن فرمول 2h+b=62….64cm، اندازه‌ی قدم محاسبه خواهد شد.

با توجه به این جدول، مشخص است که کف پله با ارتفاع آن نسبت معکوس دارد. به عنوان مثال در پله‌های داخلی ساختمان‌ها چنانچه کف هر پله (b) بین 26 تا 28 سانتی‌متر باشد، ارتفاع پله‌ی آن هم برابر با 18 سانتی‌متر است.

انواع پله از لحاظ شکل ظاهری

پله‌ها از لحاظ شکل ظاهری به سه دسته‌ی عمده طبقه‌بندی می‌شوند.

• پله‌‌های مستقیم
• پله با چرخشیا
• پله‌های مدوّر

اشکال بعدی این پله‌ها را نمایش می‌دهند.

• پله‌های مسقیم

هنگامی که در ساختمان محدودیت طولی پلکان وجود نداشته باشد، می‌توان پله‌ی یک طرفه را ایجاد نمود که در شکل بعد نمونه‌ای از آن به تصویر کشیده شده است.

چنانچه تعداد پله‌ها از 12 بیشتر باشد، بایستی در طول مسیر پله یک پاگرد تعیبه شود. شکل بعدی این موضوع را نشان می‌دهد. غالباً حداقل عرض پاگرد، برابر با عرض پله است.

• پله با چرخشیا

• پله‌ی دو طرفه با دوبازو و پاگرد:

• مرسوم‌ترین پله در ساختمان‌های عادی، همین پله است. فرد با پیمودن یک ردیف پله به پاگرد می‌رسد و پس از چرخش 180 درجه‌ای روی پاگرد، با یک ردیف پله‌ی دیگر به طبقه‌ی بالا (پایین) می‌رسد. شکل بعدی این مدل پله را نمایش می‌دهد.

این پله به دلیل دو قسمتی بودن، طول زیادی را اشغال نمی‌کند و همچنین عرض پاگرد نیز متناسب با عرض پله‌ها می‌باشد. در شکل بعد، پله‌ای با چرخش به تصویر کشیده شده است.

• پله‌ی دو طرفه با سه‌بازو و پاگرد:

• استفاده‌ از این نوع پله، در ساختمان‌هایی صورت می‌پذیرد که دارای عبرو و مرور و ازدحام زیادی می‌باشند مانند مدارس.

این نوع پله‌ها همانند پله‌ی دو طرفه با دو بازو است، با این فرق که شخص پس از طی کردن یک ردیف پله می‌تواند با چرخش 180 درجه به راست یا چپ از طریق یک ردیف پله به طبقات بالاتر برسد. در این مدل پله، عرض پله‌های بازوی وسط از عرض پله‌ی بازوی دو طرف بیشتر است. عرض پاگرد بایستی به حدی باشد که حرکت افراد و حمل اثاث بر روی آن به آسانی صورت بپذیرد. شکل بعدی نمونه‌ای از این پله‌ها را نمایش می‌دهد. چرخش در این پله‌ است.

• پله‌ی سه طرفه:

• هرگاه ارتفاع بلند یا طول را‌ه‌پله کم باشد و نتوان پله‌ی دو طرفه ساخت، پله‌های سه طرفه ایجاد می‌شوند. در این پله‌ها شخص پس از طی نمودن یک ردیف پله با رسیدن به پاگرد اول، با چرخش 90 درجه‌ای ردیف دوم را می‌پیماید و پس از رسیدن به پاگرد دوم و چرخش دوباره‌ی 90 درجه‌ای، ردیف سوم را نیز طی می‌کند. دو شکل بعدی، این نوع پله را به نمایش می‌گذارد. چرخش در این نوع پله‌ها از نوعاست.

براساس ضوابط چنانچه بنا دارای پله‌ی فرار به صورت مجزا باشد، می‌توان از فضای چشم پله برای تعبیه‌ی آسانسور استفاده کرد. به شکل بعدی دقت کنید.

• پله‌ی چهار طرفه:

• پله‌ی چهار طرفه مشابه پله‌ی سه طرفه است با این تفاوت که یک ردیف پله و یک پاگرد بیشتر دارد. چرخش در این پله‌ها 90 درجه می‌باشد و مشابه پله‌ی سه طرفه است. شکل بعدی این نوع پله را نشان می‌دهد.

• پله‌ی  دش بدون پاگرد:

• این نوع پله در مقایسه با پله‌های دارای پاگرد سطح کمتری را در بر می‌گیرد. نمونه‌ای از این پله در شکل بعدی به تصویر کشیده شده است.

در این مدل پله‌ها، برخی از کف پله‌ها به صورت مستطیلی و تعدادی هم تغییریافته هستند. در شکل بعد می‌توانید این موضوع را مشاهده نمایید.

اندازه‌ی کف پله روی خط مسیر (وسط پله) بین 27 تا 30 سانتی‌متر به اندازه‌ی یک کف پله‌ی معمولی می‌باشد و در پله‌های تغییرشکل یافته نیز اندازه‌ی کف پله یا باریکی در گونه‌ی داخلی نبایستی از 10 سانتی‌متر کمتر باشد. به شکل بعدی دقت کنید.

• پله‌ی دو طرفه بدون پاگرد:

• اگر سطح کمی برای راه رفتن وجود داشته باشد، از پله‌یگردش بدون پاگرد استفاده می‌شود. در هر ردیف تعدادی از کف پله‌ها به صورت مستطیلی و تعدادی نیز تغییر شکل یافته هستند. تعداد پله‌های تغییر شکل یافته به سلیقه‌ی طرّاح وابسته است. این مدل پله را در شکل بعدی می‌توانید مشاهده نمایید.

شکل بعدی هم نمای افقی (پلان) پله را به نمایش می‌گذارد.

• پله‌های مدوّر

• پله‌ی بیضی:

• ساختن این مدل پله در ساختمان‌های عادی چندان رایج نیست و صرفاً به صورت استثنایی در ساختمان‌های بزرگ و شیک ساخته می‌شود. این نوع پله دارای جلوه‌ی بصری زیبایی است و بیشتر جنبه‌ی تزییناتی دارد. در دو شکل بعدی به ترتیب نمایی از بالا و پایین پله‌ی بیضی به نمایش درآمده است.

• پله‌ی پیچ:
• این پله به علت اشغال سطح کم، دارای کاربرد بسیاری است. شکل بعدی نمونه‌ای از این پله را نشان می‌دهد. هیچ یک از کف پله‌ها در این نوع پله به شکل مستطیل نمی‌باشند و کف پله‌ها دور یک ستون که در مرکز پله‌ها قرار دارد، دور می‌زند و بالا می‌رود.

پله‌های فرار

در هنگام رخ دادن حوادثی مانند آتش‌سوزی، پله بهترین وسیله‌ی فرار از طبقات بالا به خارج از ساختمان است. در زمان حریق، آسانسور به هیچ عنوان وسلیه‌ی فرار به شمار نمی‌آید، زیرا هم ظرفیت آن محدود است و هم امکان قطعی برق نیز وجود دارد. با اجرای پله‌ی فرار براساس اصول و ضوابط فنّی در ساختمان‌های اداری، مسکونی، فروشگاه‌ها‌، تجاری و … بایستی امکان تخلیه‌ی سریع و بدون خطر ساکنین را در موارد لازم مهیا نمود. برای ساخت این پله‌ها بایستی از مصالح با دوام و غیرقابل اشتعال استفاده کرد.

پایه‌ی فرار فلزی برای داخل ساختمان مناسب نیست اما می‌توان از آن در خارج از ساختمان بهره گرفت. به شرط اینکه در مقابل خوردگی و زنگ‌زدگی محافظت گردد. بهترین نوع پله‌ی فرار، بتن‌آرمه است که در برابر حریق، مقاوم می‎ب